Daya

Ing daya ing likidung mayayakit kareng tau ampo kareng keraklan kareng animal. Ing pusu yang papulayi king daya king katawan ning organismu. Ing daya ing magdalang sustansya ampong oxygen kareng tissue. Ing daya murin ing magdayu king dinat ampong carbon dioxide kareng tissue.

Gawa ya ing daya king plasma (ning daya) at myayaliwang cell — korpuskulos a malutu (red blood cells), korpuskulos a maputi (white blood cells) ampong platelet

Ing plasma

Ing plasma ning daya ing dilong likidu nung nu la gagato reng blood cells o selula ning daya. Gawa ya iti karing:

• sustansya
• electrolytes (asin)
• gases anti ing nitrogen, at ditak a oxygen at carbon dioxide
• protina, antimo ring:
  • albumina
  • antibody (a awsan da muring immunoglobulin)
  • clotting factors
  • protinang hormone
• dinat
• lipid
• hormone a e gawa king protina

Neng kayi, serum ing aus da king plasma.

Deng erythrocyte o korpuskulos a malutu

Deng erythrocyte o korpuskulos a malutu (red blood cells)

Magdala lang oxygen ampong carbon dioxide king mabilug tamung katawan deng korpuskulos a malutu. Dadayu da murin ing carbon dioxide. Mangaylangan lang oxygen ba lang mye deng cell king katawan tamu. Mágpalwal la muring carbon dioxide bilang dinat deng cell. Magdala lang oxygen king mabilug a katawan deng korpuskulos a malutu, at dadayú da naman ing carbon dioxide.

Ing erythrocyte metung ya namang lagyu para kareng korpuskulos a malutu. “Malutu” ing buri nang sabyan ning “erythro,” at “cell” ne man ing “-cyte”. Ing RBC, [[:en:acronym ya para king red blood cell.

Mitmu lang hemoglobin, a metung a protina, deng korpuskulos a malutu. Megawa ya ing protinang iti bang magdalang dakal a oxygen. Atin yang en:iron ing hemoglobin; ing iron ampong oxygen a atyu keti ing babye king kule nang malutu. Ini ing sangkan nung bakit malutu ya ing daya.

Sasaup la murin deng korpuskulos a malutu bang manatiling normal ing pH ning daya. Kaylangan yang maging manga 7.4 ing pH ning daya. Nung maygit ya o kulang king 7.4 iti, malyari kang sakit o mate. Magsilbi lang buffer deng korpuskulos a reti (o RBC) para king pH ning daya. Ing buri nang sabyan ning buffer, pipigila’na ing pamanaliwa ning pH. Deng protina ampong carbon dioxide da reng korpuskulos a malutu ing magsilbing buffer king daya.

Deng leukocyte o korpuskulos a maputi

Metung lang maragul a dake ning immune system deng korpuskulos a maputi. Papaten do reti reng bageng e kayabe king katawan. Papaten do reng mikrobyu, alimbawa reng bacteria ampong virus. Papaten da la mu naman deng cancer cell. Sasaup la murin deng korpuskulos a maputi ba lang labanan deng aliwang bageng makalasun.

Leukocyte ya ing metung pang lagyu para karing king korpuskulos a maputi. Maputi ing buri nang sabyan ning leuko, at cell naman ing kabaldugan ning –cyte. Ing WBC, acronym ya para king white blood cell.

Myayaliwa lang paralan mágobra deng korpuskulos a maputi. Deng mapilan kareti, papaten do at akmul deng mikrobyu ampong cancer cell. Den namang aliwa, gagawa lang antibody. Deti protina lang pepekat king metung a cell, at sasabyan da kareng aliwang korpuskulos a maputi (WBX) a paten de iti. Atin namang WBC a gagawang chemical, a lalaban kareng bageng e karapatdapat king kilub ning katawan. Uli da reti, lalbag ya ing metung a dake ning katawan. Nung milub ya ing bacteria king balat mu at panibata’ne ning impeksyun, magi yang malutu, mapali at masakít ing kekang balat. Ding pangalutu, pali ampong sakit ing sintomas ning inflammation o kalbag. Ini ing tandang lalaban la king impeksyun deng korpuskulos a malutu.

WBCs live in the blood. But they also go out of the blood too. WBCs are in lymph nodes. They also go out of the blood in places where there is infection. WBCs do this to fight the germs that make the infection.

Myayaliwa lang uri deng korpuskulos a maputi:

• lymphocytes
• neutrophils
• eosinophils
• macrophages
• mast cells

Deng platelets

Sasaup la king pamagkulta ning daya (clotting of blood) reng platelet. Malilyari ing pamagkulta potang magi yang masyas o solidu ing likidung daya. Magkulta ya ing daya istung magigili ya o masusugat ing balat. Uli na niti, alilisyan ning katawan itang masyadung dakal a daya ing mawala.

Malyari la muring panibatan prublema deng platelet. Neng kayi, makasaup ing pamagkulta ning daya. Nanupata, atin muring kabilyan a makarok la reti. Nung mikatagun a magkulta ing daya king metung a uyat a papunta king utak, malyari nang panibatan ning stroke iti. Nung king uyat a papunta king pusu marapat iti, ataki king pusu] ing malyaring magbunga.

Aliwa mu reng platelet ing malyaring magpakulta king daya. Atin muring protina king dayang makagawa kaniti. Pareu lang kaylangan deng platelet ampo reng clotting proteins ba yang masalese pangakulta ing daya.

Nukarin manibat ing daya?

King utak ning butul (bone marrow) la magagawa reng korpuskulos o blood cells. Ini likidung atyu king libutad da reng butul. Ating espesyal a cell king utak ning butul a gagawa kareng eganaganang korpuskulos king katawan.

Ing Bone Marrow Plate ibat king Gray's Anatomy

Keraklan, king ate la magagawa reng plasma protein. Ibat la king pamangan a kakanan mu deng danum ampong electrolyte king plasma.