Pangabuktut

Para king mas malaparan a panga-eksplika king pangabuktut kareng mammal, lon ya ing Mammalian Pregnancy.

Para king paglalawe ning medisina king pangabuktut, lon ya ing Obstetrics.

Ing pangabuktut ing pamandala king metung o maygit pang embryo o fetus da reng babaing mammal, kayabe no reng tau, king kilub ning karelang katawan. Malyaring mika multiple gestation king metung a pangabuktut. Ing pangabuktut ning tau ing pekamasalese dang apanigaralan kareng pangabuktut da reng mammal.

Manga apat a pulung duminggu kakaba ing pangabuktut da reng tau manibat king panaun ning tawling regla angga king pangabait (atlung pulu’t walung [38] duminggu manibat king fertilization). Ing katayang pangmedisina para king mabuktut a babai, "gravida," samantalang itang terminu para ketang taung e pa mibait (itang kabuktut na), embryo (potang mumunang mapilan a duminggu), at kaybat, "fetus" (angga king pangabait). Primigravida ya o gravida 1 ing aus king babai king mumuna nang pangabuktut; gravida 0 ne man ing babaing e pa bitasang mebuktut.

Kareng kabaldugan a pang-medisina (medical) at pang-leyi (legal) da reng dakal a sosyedad, mapipitna ya king atlung dake, a awsan dang trimester, ing pangabuktut ning tau, bang mas simpli ing pamanaus kareng myayaliwang panaun king pamanalkus nitang kabuktut. Maragul dili ing panganib ning pamangikwan (“miscarriage,” ing pangapamate na ning kabuktut), kabang karas king kadwang trimester, malyari neng atalukyan at asuri para king sakit (diagnosed) ing pamanalkus ning kabuktut. Ing katlung trimester ing umpisa ning viability. Ing buri nang sabyan niti, malyari yang kumabye itang fetus nung maranun yang manganak ing ima, king natural man a sangkan o ali. Uling king kapalyaryan a kumabye ya ing fetus king tawli nang dake ning pangabuktut, tuturing da neng aliwang taung mabibye ing fetus king katlung trimester.

Lon la murin Pregnancy terms and definitions

Nung makananu yang abalu at akarkula edad ing pangabuktut

Dakal la reng paralan bang mabalu nung mabuktut ne ing babai, kayabe no retang myayaliwang pregnancy test (pamanyuri king pangabuktut) a manintun kareng hormone a manibat king bayung gawang placenta. Agyu rang abalu deng pamanyuri king daya ampong imi nung mabuktut ne ing babai manga anam o walung aldo kaybat ning pamangagli (conception). Den namang Home pregnancy test, a personal a pamanyuri king imi, e ra abalu ing pangabuktut anggang manga labingadwa (12) anggang labinglimang (15) aldo kaybat ning pamangagli. Ita mung pangabuktut ing malyaring abalu kareng pregnancy test, pang-klinika man o pang- bale; e ra asabi ing petsa ning pamangagli.

Karaniwan, ba yang mika petsa ing pamangagli (ba yang mika edad ing kabuktut), mangarkula la reng doktor agpang king “menstrual date,” ing mumunang aldo kaybat nang mituknang ning tawling menstrual period ning babai, basi ketang sinabi ning babai. Liban mu nung ditak mu ing aktibidad nang sexual ning babai, e siguradu ing eksaktung aldo ning pamangagli o implantation ning kabuktut na. At liban kareng sintomas ning morning sickness, bukud mung itang pangatuknang king normal nang regla ning babai (alimbawa, itang “mitatawli regla” o “late period”) ing tandang mabuktut ne ing babai. Uli na niti, metung ya mung karaniwan a edukadung ula para king edad ning kabuktut itang “menstrual date”. Keraklan, adwa yang duminggung tawli king pamangagli iti (0 anggang atlung pulung [30] aldo manibat king tawling regla ing tuturing dang margin of error, anya labing apat a aldo ya ing “average”). Malyari yang gamitan ing terminung “conception date” o petsa ning pamangagli nung mas siguradu ya ing petsang ita, daot agyang deng propesyonal king medisina e la murin eksaktu king pamangamit da karetang adwang terminung deta. Uling e ta ya balu ing petsa ning pamangagli, pang-medisina ya mu ing pamiyaliwa ning embryo ampong fetus, at e ro gagamitan deng terminung deti para king partikular a pangabuktut.

Atin muring mas mapinung pamiyaliwa king fertilization (pamangagli o conception) ampo ing mismung kabilyan o estadu ning pangabuktut. Nung normal ya ing pangabuktut, malilyari keraklan ing fertilization ning ebun kareng Fallopian tube o king matris. (Kareng babaing maki [[prublema king pamganganak]], ma-fertilize ya man ing ebun (ovum), mapalyaring e ya pa mipakat king matris). Nung mebuktut ya ing babai uli ning in-vitro fertilization, king Petri dish milyari ing fertilization. Magumpisa ing pangabuktut kabud mipekat ya ing metung o maygit pa kareng zygote kaybat nong inalis ning doktor king matris ning babai deti.

Beginning of pregnancy

Fertilization

Bayu magumpisa ing pangabuktut, kaylangan yang ma-fertilize ing babaing oocyte (ebun) king lalaking sperm, metung a prosesung awsan dang “fertilization” king medisina, o king karaniwang amanu, “pamangagli.”

Pangapakat king matris (implantation)

King medisina, ing pangabuktut (pregnancy), mangabaldugan yang pamipakat ning zygote a me-fertilize king matris ning babai. Malilyari iti neng mikukutkut ya king endometrium (sapin a tatakap keng matris) ing zygote, nung nu ya mikaka placenta, a dadalanan da reng kaylangan a sustansya a tataglus king kakapalan ning uterus. Kayabe ya karing mitagan king pangapakat ing umbilical cord ning bayung bait.

Kaba ning panaun

Sadya, agpang king Naegele's Rule, a gagamitan da ba yang tantyan ing petsa ning pamanganak (EDD o estimated date of delivery), manga apat yang pulung (40) duminggu (o adwang dalan walung pulung [280] aldo) ing kaba ning pangabuktut kareng tau manibat king tawling panaun ning pamagregla (last menstrual period o LMP); o atlung pulu’t walung (38) duminggu (adwang dalan anam a pulu’t anam [266] a yaldo manibat anyang pamangagli. Nanupata, tuturing dang miras ne king panaun (reached term) iti pilatan ning atlumpulu’t walu (38) ampong apat a pulu’t adwang (42) duminggu. Tuturing dong premature, deng bingut a mibabait bayu atlumpulu’t pitung duminggu, kabang detang mibabait kaybat ning apat a pulu’t adwang (42) duminggu, postmature la.

Nanupata, magdependi king lahi (ethnic background) ning ima ing karaniwang kaba ning pangabuktut. Keraklan, mas makaba ing panaun ning pangabuktut da reng babaing (Maputi kesa kareng aliwang babai, at nung mumuna yang pangabuktut (a keraklan mas makaba kesa kareng tutuking pangabuktut). Alimbawa, ing average a pangabuktut ning metung a babaing maputi, manga adwa yang dalan, pitung pulu’t apat (274) a yaldo manibat anyang pamangagli (adwang dalan walumpulu’t walung (288) aldo manibat anyang tawling panaun ning pamagregla)

.

[1] Archived Disyembri 2, 2005 at the Wayback Machine Maulagang magi yang saktu ing petsa ing pamangagli uling gagamitan ya ini ba lang karkulan deng myayaliwang prenatal tests (alimbawa, king triple screen test). Malyaring magdisisyung mika [[Induction (birth)|induced]] labor nung king palage ra sobra ne king taning ing anák. Tantya la mu reng petsa ning pangabait, at lalu yang maging komplikadu ing paralan ning pamangarkula uling e eksaktung adwang pulu’t walung (28) aldo ing panaun ning regla da reng dakal a bábai, o mikaka-ebun labing-apat (14) a aldo kaybat ning tawli rang pamagregla. Manga 3.6% mu kareng ima ing manganak keng eksaktung aldong mekarkula kapamilata’ning LMP, at 4.7% mu ing manganak king aldong mekarkula basi king ultrasound.

Deng aspetung pang-medisina ning pangabuktut

Pamanyuri (diagnosis)

Kareng babaing regular a pamagregla at sexually active, mapalyaring mabuktut

la nung meyatrasu yang mapilang aldo o duminggu ing karelang regla

matas a B-hcG anggang 100,000 mIU/mL karas king apulung (10) duminggu ning

pangabuktut

Kebaitan

Ing pangabait

Ing pamanganak ing prosesu ning pangabait ning metung a bingut. Tuturing de reng keraklan a umpisa ning bye ning metung a tau. Kakarkulan de ing edad o twa ning metung a tau basi king pamitagun o okasyung iti king keraklan kareng kultura.

Tuturing deng mánganak na ing metung a babai kabud magumpisa neng mikaka uterine contractions, kayabe ning pamanaliwa ning kayang cervix – lalu na ing kayang effacement ampong dilation (pamilwalas). Agyang dakal lang magkasakit king pamanganak, ating bábaing e magkasakit mánganak.

Postnatal Period

Ing panaun kaybat menganak

Para kareng paksang maki kaugnayan king matagumpeng pangabuktut ampong pamanganak, lon la reti:

Deng kataya ampo reng karelang kabaldugan

William Hunter, Anatomia uteri humani gravidi tabulis illustrata, 1774

TECHNICAL
zygote - manibat king fertilization angga king kadwang cell division
embryo – pilatan ning fertilization ampong apulung (10) duminggu ning

pangabuktut

fetus - manibat apulung (10) duminggu ning pangabuktut angga king

pangabait

FASD - Fetal Alcohol Spectrum Disorder, terminung pang-medisina para

king epektu ning alcohol king daragul a anak a kabuktut

gestational age – panaun manibat king tawling regla o last menstrual

period (LMP) angga king salukuyan

gravidity (G) – nung mekatapilan ne mebuktut ing metung a babai

bingut (infant) – manibat king pangabait angga king pabanwa ya ing anák
viability – pekamababang edad a malyari yang kumabye ing kabuktut, manga

katlung trimester

previable infant – deng mibabait bayu ya miras adwang pulu’t apat (24) a

duminggu

preterm infant – deng mibabait pilatan ning adwang pulu’t apat (24)

anggang atlung pulu’t pitung (37) duminggu

term infant – deng mibabait pilatan ning atlung pulu’t pitung (37)

duminggu anggang apat a pulu’t adwang duminggu (42) weeks

mumunang trimester - anggang labing apat (14) a duminggu ning pangabuktut
kadwang trimester – labing apat (14) anggang adwang pulu’t walung (28)

duminggu ning pangabait

katlung trimester – adwang pulu’t walung (28) duminggu angga king

pamanganak

parity (P) – bilang da reng pangabuktut a ating mibabait a sobra a sobra

king adwang pulung (20) duminggu GA or bingut a maki bayat a sobra king 500 g

Ga Pw-x-y-z - a = bilang da reng mabuktut, w = bilang da reng pangabait

king ustung panaun, x = bilang da reng mibait bayu king ustung panaun, y = bilang da reng mekikwan, z = bilang da reng ának a mabye; alimbawa, ing G4P1-2- 1-3 buri nang sabyan, mekatápat ya mebuktut ing babai; kareting apat, metung (1) ya ing mibait king ustung panaun, adwa (2) la reng mibait bayu king ustung panaun, metung (1) ya ing kikwan, at atlu (3) la reng eganaganang ának a mabye (metung [1] a mibait king ustung panaun at adwa [2] bayu ing ustung panaun).