Pamaglaso pamangan

Ing Pamaglaso pamangan (digestion) ya pin ing prosesu nung nukarin panigobran ne ning mabibyeng organismu o lelangan ing materyal (substance) ban ta, miyalilan ya iti, king paralan a chemical, at magi yang sustansya ini. Malilyari ing pamaglaso pamangan king adwang level, multicellular, cellular, ampong sub-cellular.

Keraklan, kayabe king pamaglaso pamangan ing pamanigobrang mechanical ampong kaparalanang chemical. Kareng keraklan karing animal a maki galugud (vertebrate), dakal ya dake ing pamaglaso pamangan, a malilyari king daralanan ning pamangan kaybat ning pamanakmul kareng materyalis a apapangan, a keraklan aliwang organismu.

Ing pamaglaso pamangan kareng tau

See: Gastrointestinal tract Lon ya ing: Gastrointestinal tract

Kareng tau, magumpisa ing pamaglaso pamangan king asbuk, nung nukarin ya lalangutan iti kapamilatan da reng ipan. Ini ing maging sinyal ba lang magpalwal enzyme a pakalaso deng exocrine gland, alimbawa ing [[:en:salivary amylase|salivary amylase]], a sasaup king pamaglaso ning pamangan, lalu na deng carbohydrate. Lulwal murin ing wawa uli ning pamaglangut, at sasaup ini ba yang miyabe-abe king metung a bolus a malagwang midalan king esofago papunta king stomach. Karas king dungus, migogogo yang masalese ing pamangan at misasamut yang mayap (thoroughly) karetang acidu ampong aliwang enzyme a pakalaso at saka digestive fluid ba yang lalung mapitna kareng lati- lating dake angga ing kayang sangkap. Kabang mamaliwa ing acidic level king dungus ampo kareng katuki na pang dake ning daralanan ning pamangan, “misasalangyan” (activated) la o “papatdan” (deactivated) la deng aliwa pang enzyme ba lang makwa at ma-process detang myayaliwang sustansya.

Kaybat nang me-process king atyan, tataglus ing pamangan king [[:en:small intestine|bitukang malati]], kapamilata’ning pyloric sphincter (pasbul a pilatan ning bitukang malati ampong dungus), nung nu ya lalung misasamut kareng lulwal (secretionns) anti ing bilis o bile, a sasaup king pamaglaso king taba, ampo reng enzyme a maltase, lactase ampong sucrase, a maglaso kareng mayumu. (Atin ya muring pangule o pigment ing bilis [bile pigment] a ibat king pamanyira kareng korpuskulos a malutu [red blood cells] king ate; milalako la king katawan deting bile pigment kayabe ning dinat [takla]). King bitukang malati malilyari ing keraklan king pamanyipsip king sustansya. Kaybat, taglus king bitukang maragul ing pamangan. Dumalan king ate itang dayang sinipsip sustansya bang masalak iti, milako la reng lasun, at misundu ing pamag-process karetang sustansya. Masisipsip pasibayu (reabsorbed) ing danum karas king bitukang maragul, at milulwal itang mitagan a dina kapamilatan ning pamanakla.

Deng organ a magagamit king pamaglaso

Mirinan lang organ deng lelangan a makaparikil (specialized) king pamaglaso king karelang pamangan, alimbawa deng myayaliwang uring dila o ipan. Malyaring atin lang buksi (dakeng makabukul king esofago deng insektu), kabang den namang ayup ampong ipas, atin lang balumbalunan (o dungus a magsilbing peka-ipan at maglaso king pamangan king paralan a mechanical). Mapalyaring ing herbivore (o animal a mamangan tanaman), atin yang caecum maki bacteria, a gagawang cellulase a sasaup ba yang bangalan ing cellulose da reng tanaman. Alimbawa, deng ruminant, antimo reng baka ampong tupa, atin lang makabukud a uring (specialized) dungus a maki apat a silid o dake a gagawang cud bang lalung malagwa ing pamaglaso king cellulose.

Deng digestive hormone

• Gastrin – Atyu king dungus iti, at ya ing sisinyal kareng

gastric gland ba lang magpalwal pepsinogen ampong hydrochloric acid. Ing panyatang ning pamangan king dungus yang maging senyas bang lumwal ing gastrin. Ing mababang ph naman ing pipigil kaniti.

• Secretin – Atyu iti king duodenum, at ya ing sinyal bang

magpalwal sodium bicarbonate king pancreas, at pati ing pamaglwal ning bilis king ate. Miyayapektwan ya ing hormone a iti king panga-asidu ning chyme.

• Cholecystokinin (CCK) – Atyu iti king duodenum, nung nu ya magsilbing

sinyal ba lang lumwal deng enzyme a pakalaso king pancreas, at lumwal ing bilis king gall bladder. Lulwal ya ing hormone a iti neng ating taba king chyme.

• Gastric inhibitory peptide (GIP) – Atyu murin king duodenum iti;

babawasa’na ing pamangogo king kilub ning dungus, a ya namang sangkan bang lumwat ing pamamawas king laman ning atyan.

Ing pamaglaso kareng tanaman ampong fungi

Aliwa mu deng animal ing maglasong pamangan. Ating [[:en:carnivorous plants|tanaman a mamangan laman]] (carnivorous plants) a mandakap aliwang organismu, keraklan animal a invertebrate (alang galugud), at lalasawan do reti king paralan a chemical. Epektibu la muring maglaso kareng bageng organiku (menibat kareng mabibye o sadyang mabibye) deng fungi king paralang saprobiotic. Magpalwal lang enzyme a paglaso ketang materyal, at potang kayi, sipsipan da iti panga melaso na.