Ernesto C. Turla

Wátas a Estadounidensi king amánung Kapampángan

I Ernesto Turla y Carlos metung yang wátas a Kapampángan.

Talambie mag-edit

Y Ernie C. Turla (Ernesto Carlos Turla) mibait ya Aldo Atlung Ari (Three Kings Day), 1938 qng Plaza Lubao, Pampanga, Philippines, balen nang Presidenti Diosdado Macapagal. Peparagul ne ning magsolu nang Ima, Belen, at ding apu na cang Ima na, Lucio (miembru ding revolucionaryu lalam nang Gen. Maximino Hizon) at Juana, at ning queyang Bapa at atlung Dara, ila ngan talaturu at manuknangan queng metung a pibale-bale. Ing carelang Spanish-style babo't-lalam a bale queta yang cantu lipat-dalan mu manibata queng cagulutan ning lumang pisamban Lubao, at metung mung bale manibat qng Central Elementary School. Quetang casalungsungan ning guerra, metung ya caring mapilan mung bale qng queyang lugal a e ra silaban ding Hapon caibat dang mituran caring canyun. Ngeni, bista man mengalarin ne qng pamanlabas ding banua, makatalacad ya pamurin qng sadia nang lugal, at dinalan a banua katua.

Apat ya pamung banua y Ernie iniang sinacup de ring Hapon ing Pilipinas. Ing pamilya na mig-baquit la queng metung a malaut barrio, Sto. Domingo, at carin na la ginugul ding tutuking atlung alang-kapaindatunan (balisa) a banua ning queyang bie. Banua lang pamamie mitmung peligru. Keilanganan lang magpalipat-lipat queng mialiwang parti ning barrio ban atakasan la ring kasalang, migsala-salicut cadalasan caring culcul, at mipatagmu caring malapitang-encuentru caring labanan ding Hukbu at Hapones. Tutung makatakut-takut, nganang magkuwentu qng queyang asawa at anak, panyatang ning aldo.

Iniang panyatang da ring puwersa nang MacArthur at palayan la ding isla, pitu neng banua edad, sactu mung panaun ban makapag-aral ya qng kabuklat-buklat a escuela qng siping-barrio, San Roque Dau. Ikit ne kanitang mitatas ing banderang Americanu bayu ing banderang Pilipinas, at mikakanta ing Star-Spangled Banner (a minemoria rang micaclasi) istung pamag-tas bandera neng abak at pamag-baba neng gatpanapun. Kelambatan, mibalik lang pamilya queng mengagalut rang lumang bale qng Poblacion at carin ne sindu ing maranun nang pamagaral. Ing paralan ning pamanuru caring sablang gradu, pati na ring egana-ganang libru queng Ingles. Me-accelerated yang makatadua at megyaring secondaria iniang 1953 keng edad a kinse.

Migpalista ya queng metung a local a colegio nung nu ya megyaring BS Education. Pauli ning apasar ne ing exmaniacion queng Civil Service para kareng talaturu iniang 1956 keng edad a disiotsu at cabang segundanyu ya pa queng colegio, mirinan yang permanenti o regular a talaturung pusisyun a e na linabas pa bilang "subsititute". Ing mumuna nang tutuc escuela ya qng Lambike, a barrio qng Pampanga River delta, a e calautan qng Manila Bay. Caibat ning anam a banua, milipat ya qng barrio Sta. Cruz, at canita ne sindu ing cursung A.B in English maki-minor queng History qng pareung colegio qng Guagua. Ing carera nang pamanuru queng escuelang pampublico minatyat labing-aduang banua, meputut mu iniang linipat ne America. Tinuru ya mu namang Ingles qng secondaria sinaguli, dapot keilanganan yang mibalik keng elementaria pauli ning keraklan karing minuna pang-pribadu la. Metanggap yang turu qng Pampanga High School makatadua, dapot makatadua ya mu namang minurung bandang tauli uling ing escuela quen yang pamamalakad ning gubyernung pamprubincia at e ne agyu ing mabawas pa ing suweldu, queng cababa na na, at mapitna pa. Kinanua yang units queng Master's Degree (especialization: ESL) qng Philippine Normal College at nung nu na neya mu sindu qng Pasadena College at qng Northwestern College qng Estados Unidos. Tinuru yang aduang banua qng Jackson School ning Altadena, California caibat neng pesar ing English Proficiency Test (ustung pamangamit mu, keraklan) a binie ning L.A. County School at nung nu ya mecapuntus 148 caring 150. Icua neya murin pangaibat ing California standard teaching credencial na queng pareung banua, iniang 1969.

Ing pekamumuna nang obra qng America yapin ing Caltech (1968). Caibat, bilang mestru qng Pasadena School District (1969-1971). Megobra ya munaman queng Fred Myers at queng Oaks Amusement Park, at qng Midland-Ross Corporation ampo qng Gilmore Steel qng Portland, ing tauli bilang steelworker at bilang maintenance clerk (1972-1976). Pangaibat naman, qng Post Office ning Portland bilang clericu, aduampulut-atlung banua angga na qng pamagretiru na queng Serbisyu Civil iniang Dec. 31, 1999.

Akilala ne ing keyang meging asawa, y Angela Bonifacio ning Masantol, cabang internee ya (Angela) qng Universidad de Sto. Tomas (cucuang Education) mitutuc qng escuela nang pituturuan (Ernie). Miyasawa la iniang Nov 20, 1966. Mig-emigrate la Estados Unidos quetang May 27, 1968. Meging US citizens iniang 1973.

Ding Kayang Kinudta mag-edit

AGAWA MU NAMAN
ALAMAT NING MOTORSIKLU
ALANG CAYANGANAN
ANNABEL LEE - IN KAPAMPANGAN
BENGADOR
BOXINGERA
CABAIT NING ANAC
CANG VERONICA, PARA QUETANG CALUGURAN
CAPAGPASENCIAN
CAPANIWALAN QUENG BIE
COMMA POEMS
COSECIA
DALIT NING ALANG PANAQUIT
DAMULAG At ING PANAS
DENG ADUANG MEDUCMU
DENG BAYANING PILOTO
DENG GAGANAP QUENG BIE
DOBLE CARA - a tongue twister
E MAMAYAD UTANG
E RA CA MAN ICUA LAGYU
GUERA (Ing Guerra)
GUINTUNG ARAL
IBULUS MUCU
ICA
IMBITACION QUENG PAMAMOECIA
KWENTU NANG GWENDOLYN
LARAWAN NING CACUNG SINTA
MANASAN
MANGADI AT ING MANGUTANG
MEMORIA
Mibait at Mirate
MIPACDE CA, CAPAMPANGAN
MIPACDE CA, INDUNG TIBUAN
MISAN QNG PALENQUI
NINU ING SIPING MUNG BALE?
NUNG MAPAMINTU CA
NUNG METUNG TANA SALITA
PACUNG MALATI
PAMICAWANI TA
PINATUBO, PERWISYU CA
QNG ULI MU
QUECANG TATANCA
QUENG API NING PAMISULU
QUENG ARDIN NING TIGRI
SINTA
SIPALPALAN NACU
SUBUCAN PAMU BANG MABALU
TAUNG ATING SARUL
'TING MANGUTANG CACU
USTU QUENG ORAS


  Iti metung yang suli tungkul keng Kapampangan watas at malyari meng pasantingan, dagdagan, itulid o samasnan.