Bamban, Tarlac

(Miyalis direksiun manibat king Bamban)

Ing Bamban pang3 yang klasing balen king lalawigan ning Tarlac, Filipinas. Agpang keng 1 Mayu 2020 ning sensus, atin yang populasyun a 78,260 a katau kareng 17,695 a pamimalemale.

Bamban
Mapa ning Tarlac ampong Bamban ilage
Mapa ning Tarlac ampong Bamban ilage
Map
Puuk: 15°16'27"N, 120°34'1"E
BansaFilipinas
LabuadKalibudtarang Luzon (Rehiyong III)
LalawiganTarlac
TuknanganBalen
Barangay15
Sukad
 • Kabilugan251.98 km2 (97.29 sq mi)
Elebasyun
89 m (292 ft)
Populasyun
(Sensu ning 1 Mayu 2020)
 • Kabilugan78,260
 • Densidad310/km2 (800/sq mi)
 • Pamimalemale
17,695
Economia
 • Uryanpangadua yang klasing balen
 • Panakitan₱244,747,003.56 (2020)
 • Activos₱521,702,495.55 (2020)
 • Pasivos₱79,006,907.53 (2020)
 • Gastos₱246,120,113.00 (2020)
Kodigo Postal
2317
PSGC
IDD:area code +63 (0)45
AmanuKapampángan
Mag-antsi
Tagálug
Ilokanu
Websaytbambantarlac.gov.ph

Deng Barangay

Ing Bamban atin yang 15 barangay.

  • Anupul
  • Banaba
  • Bangcu
  • Culubasa
  • Dela Cruz
  • La Paz
  • Lourdes
  • Malonzo
  • San Nicolas (Pob.)
  • San Pedro
  • San Rafael
  • San Roque
  • San Vicente
  • Santo Niño
  • Virgen de los Remedios (Pacalcal)

Demograpiku

Sensus ning Populasyun
Bamban
TaunPop.±% p.a.
1903 3,002—    
1918 4,846+3.24%
1939 9,663+3.34%
1948 11,553+2.00%
1960 13,527+1.32%
1970 18,474+3.16%
1975 22,723+4.24%
1980 26,072+2.79%
1990 35,639+3.18%
1995 37,115+0.76%
2000 46,360+4.88%
2007 61,644+4.01%
2010 62,413+0.45%
2015 69,466+2.06%
2020 78,260+2.37%
Sanggunian: Philippine Statistics Authority[1][2][3][4]

Amlat

Dakal pang panaun bayu la dintang reng pakatuknang,ining karinan a meyaus a balen Bamban, malapad yang gabun a erapa pintalan deng memalen papuntang aslagan, at king bandang albugan ding pulu, mangatas a tanaman epa mengatagin, at kabundukan ning Zambales. Ing makapal a pulu at bunduk,ding Aetas ilang pakatuknang at mayayaus lang Baluga kareng taga karin at ding Sambal a mabibie kareng asan at karing ayup a atsu karin at karing king bunduk. Neng minsan, deng mangasikan a lub a manibat Kapampangan at probinsyang Tagalug, keraklan deng negosyanting Isik, magsikan lang lub para miras king pangulu papuntang Capas ampong Tarlac.

Bayu la dintang deng Kastila, atin ditak a Kapampangan a megdatun karin, a me-akit o enganyu king matabang gabun para asikan at ing ilug a kikislap anti mong pilak at didilig king eganaganang gabun karin para taba at sumanting ing pupul. Ding minunang manuknangan, megumpisa lang meglinis paritak-ritak karing king makapal a tanaman a bamban a nung nu tatakap manibat ilug papuntang king kabundukan. Uli da ring tanaman areni ing lugal o karinan meyaus yang Bamban.

Ing Bamban metung yang pekamalating diling balen ning lalawigan Tarlac. Uling iya ing peka-mauli a balen ning Tarlac, pareu la gulis sepu ning Mabalacat, Pampanga, at king albugan yapin ing Zambales. Ing Ilug Parua, ya ing sepu na at iyang panibatan ning paranum, pamangan, balas at grava pangawang proyectu pang straktura. Ing malabundukin a atsu king albugan iyang halus kadua/atlung dake ning eganaganang gabun ning Bamban, a dati yapin ing US Military Reservations. King banda king mesabi atsu mu rin ding BLISS projects at king pangulu ing MAR settlement project, nung nu laganas ing ganapan at ing pikuanan kapanintunan at mamie pamangan king mabilug a Kalibudtarang Luzon.

Ding tau dintang na lang dintang at memaglinis la king gabun at pulu, at e migluat mika balen. Inyang mga 1700, ding Agustinian Recollects dintang la at tetag de ing "Mission de Pueblos de Bamban". Ing balen aini king panaun a ita kayanib ne pa ning Pampanga. Inyang 1837, mika bayung sepung gulis nung nu re gewa ing Bamban a kayabe ne ning lalawigan Tarlac angga man ngeni.

Ini mekilala yang bilang balen a makatala neng ning pamuntuk balen (gobernadorcillo)king balen Tarlac. Y Don Martin Sibal mitulduan ya bilang pamuntuk a mipalagyuan at midinan rankung "Capitan". Ding mumunang menuknangan ilapin deng miki apelidung Sibal, Lugtu, Dayrit, Macale, Vergara, Manipon, at Dela Cruz.

Inyang aklasan na ning 1896, ing Bamban metung ya karing mumunang balen a migalsa laban ka reng Kastila. King mauling-albugan ning balen keta king malabundukin, atin pang makatagan nung nu la migsale at migkuta ring mangatapang nang anak ning balen Bamban a mikyabe kang Gen. Servillano Aquino inyang mika aklasan king Tarlac. Angga pa ngeni, ating dake king malabundukin a ausan dang "Batiawan" o king amanung Inglis a "look out point". Dakal lang anak megbuwis keng bie ra para king Katimawan ning balen.

Inyang datang la ring Americanu inyang 1900, ing malating balen meging yang mumusbung a balen. Ing Bamban Sugar Central mitatag ya at memye dagdag king kayang pamagluid. Y Don Pablo Lagman yang mumunang mitulduan a presidente at y Don Laureano Campo bilang kaduang-pamuntuk king lalam ning American military government. Ding aliwang sikat a pamilya kaibat na nita ila naman ding menungkulan king gubiernu. Inyang panaun ning Commonwealth, deng Sibal, deng Lumboy, deng Santos, deng Punsalang, masaya lang menungkulan anggang inyang siniklab ing Kaduang Meto-Yatung Guerra.

Ing Bamban anti ya mong metung a amlat ning ayup a "phoenix", a dapat sulapong pasibayu manibat king kayang abu o pangabagsak. Ing kabalenan mesilab at mesira ya ngan inyang "liberation". Ding memalen ela mangatakutan agiang kasalungsungan ing atin labanan king kabundukan mibalik la kabalenan at megumpisa lang memanalakad at mengumpuni karing karelang bie at tuknangan. Sinaguli linabung at megluid ing bie uli na ning lapit ning Clark Air Base. Ing Bamban e na ne kasing lupa ning kanita. Ing Kaduang Meto-Yatung Guerra, malalam ya binie sugat at meramdam yang malambat ka ring memalen. Kaibat na nita ding kebaluan a pamilya likuan de ing balen at minta la Menila at mitatag lang mangaragul a kalakal para karela. Kebaluan kareti ila ding pamilyang Mejia, ding Lugtu, ding Dela Cruz, at ding Sibal (ning Alemar's). Ing Bamban ing bukas na, ya pin ing maragul a pamagbayu.

Panibatan

Suglung Palwal