Ing atom ing malating diling dake o parting bibilug king metung a chemical element. Ing atom bibilugan ne ning electron cloud, a maki electron a negative a charge a makapadurut king masiksik (dense) a nucleus. Ining nucleus atin yang proton a maki positive a charge, ampong neutron a neutral a electrically neutral. Nung pante ing bilang da reng proton ampong neutron, electrically neutral ya ing atom. Nu namang ali, metung yang ion, a maki positive o negative a charge. Matitinduk (classified, o mapipitna la agpang king uri) ya ing atom basi king bilang da reng kayang proton ampong neutron: ing bilang da reng proton ing magpasia king chemical element, at ing bilang da naman deng neutron ing magpasia king isotope na nitang element.

Ing atom ning Helium
Ing Helium atom king ground state.
Ing Helium atom king ground state.
Metung a larawan ning atom ning helium, nung nu ya mayayakit ing nucleus (malare) ampo ing electron cloud distribution (matuling). Ing nucleus (babo wanan) pante ya pangabilug king tutu, oneng e paneng anti kaniti kareng mas komplikadu tabas a nucleus. Metung yang ångström ing matuling a gulis, a katumbas ning 10−10 m o 100,000 fm.
Pamitinduk-tinduk o Klasipikasiun
Pekamalating kikilalanan a dake ning metung a chemical element
Kaurian (Properties)
Mass range: 1.67Template:E to 4.52Template:E g
Electric charge: zero (neutral), or ion charge
Diameter range: 62 pm (He) to 520 pm (Cs) (data page)
Components: Electrons and a compact nucleus of protons and neutrons

Deng minunang filosofo king India ampong Grecia kanitang minunang panaun ing purmerung migmunikala king idea o konseptu nng atom antimong dake ning sangkap (matter) a e na maliaring pitnan. Aniang kalampitu (17th) ampo kalabingwalung siglu o dilanua (18th century), minie lang pisikal a katibayan para kanitang idea kapamilatan ning pamagpaltong e no maliaring pitnan o bangalan pa king paralan a chemical deng mapilang sangkap. Aniang wakas ning kalabingsiam (19th) a siglu ampo ing umpisa ning kaduang pulung siglu, mekatuklas lang dake ampong pangabalangkas kilub ning, at mas malati pa kesa king atom, patudeng e tutung e na maliaring pitnan ing 'atom.' Megamit la reng tuntunan ning quantum mechanics ba yang i-model ing atom.[1][2] Nung pakilupa tamu king araranasan tamu aldo-aldo, tutu lang mangalatiktik a bage deng atom, a makanian murin kalatiktik a bayat, at maliari la mung panigaralan tunggal-tunggal nung gumamit espesial a kasangkapan antimo king scanning tunneling microscope. Atiu king nucleus ing 99.9% ning timbang ning nucleus, [3] , halus pareu la bayat deng proton ampo reng neutron. Neng masiadu yang dakal o ditak ing bilang da reng neutron nung ikumpara/pakiyanti ya king bilang da reng proton, e matatag o pilmi ing nucleus, at maliaring marapat kaya ing radioactive decay [4] Mag-okupa la o makabili king metung a grupu da reng matatag (stable) a energy level or orbital deng electron a makapadurut king nucleus, at maliari lang malis/lumipat manibat king metung papunta king aliwang estadu o energy level kapamilatan ning pamananggap o pamagpalual photon a katumbas ning pamialiwa da enerhia deng level. Deng electron ing magpasia king kaurian dang chemical (chemical properties) ning metung a element, at maragul ing karelang impluensia king kaurian nang magneticu ning metung a atom.

Lon la murin deti mag-edit

Dalerayan mag-edit

Notes mag-edit

  1. Haubold, Hans; Mathai, A. M. (1998). Microcosmos: From Leucippus to Yukawa. Structure of the Universe. Common Sense Science. Archived from the original on 2008-10-01. Retrieved on 2008-01-17.
  2. Harrison (2003:123–139).
  3. Mas dakal la nucleon kesa electron deng keraklan kareng isotope. King espesial nang kasu ning hydrogen-1, a maki metung a electron ampong nucleon, ing proton  , ya o 99.95% ning bayat ning mabilug a atomic.
  4. Staff (August 1, 2007). Radioactive Decays. Stanford Linear Accelerator Center, Stanford University. Retrieved on 2007-01-02.

Aklat a dalerayan mag-edit

Ding suglung palual mag-edit

Template:Wikisource1914NSRW

 
Ing Wikimedia Commons atin yang mediang maki kaugnayan kang/king:

Template:Composition Template:Particles